ผู้ป่วยที่มีอาการของหลอดเลือดสมองตีบและอุดตัน ถ้าเข้ารับการรักษาภายใน 4.5 ชั่วโมงหลังเกิดอาการ จะเริ่มการรักษาด้วยการฉีดยาละลายลิ่มเลือดซึ่งช่วยลดโอกาสสมองขาดเลือดทำให้เกิดความพิการ หรือความเสี่ยงที่จะเสียชีวิตลงได้ ในบางกรณีที่ไม่สามารถให้ยาละลายลิ่มเลือดหรือเกิดภาวะอุดตันเส้นเลือดสมองขนาดใหญ่ ในปัจจุบันมีเทคนิคการรักษาคือ “การใส่สายสวนลากลิ่มเลือด” (Clot Retrieval)
ผู้ป่วยที่มีอาการของหลอดเลือดสมองตีบและอุดตัน ถ้าเข้ารับการรักษาภายใน 4.5 ชั่วโมงหลังเกิดอาการ จะเริ่มการรักษาด้วยการฉีดยาละลายลิ่มเลือดซึ่งช่วยลดโอกาสสมองขาดเลือดทำให้เกิดความพิการ หรือความเสี่ยงที่จะเสียชีวิตลงได้ ในบางกรณีที่ไม่สามารถให้ยาละลายลิ่มเลือดหรือเกิดภาวะอุดตันเส้นเลือดสมองขนาดใหญ่ ในปัจจุบันมีเทคนิคการรักษาคือ “การใส่สายสวนลากลิ่มเลือด” (Clot Retrieval)
การใส่สายสวนลากลิ่มเลือด (Clot Retrieval)
เป็นการรักษาโรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตัน โดยการใส่สายสวนพร้อมขดลวดเข้าทางหลอดเลือดแดงที่ขาหนีบไปจนถึงจุดที่เกิดการอุดตัน แล้วเก็บเอาลิ่มเลือดที่อุดตันออกจากหลอดเลือดสมองเพื่อให้เลือดสามารถไหลเวียนไปเลี้ยงสมองส่วนที่ขาดเลือดได้อีกครั้งโดยไม่ต้องผ่าตัดใหญ่ ช่วยทำให้สมองได้มีโอกาสฟื้นตัว กลับมาทำงานได้ดีขึ้น สำหรับผู้ป่วยที่มีลิ่มเลือดอุดตันหลอดเลือดขนาดใหญ่ที่ให้ยาละลายลิ่มเลือดแล้วไม่ได้ผล หรือเข้ารับการรักษาหลังเส้นเลือดอุดตันเกินเวลา 4.5 ชม. การใส่สายสวนลากลิ่มเลือดสามารถขยายเวลารักษาได้ถึง 6 ชม.หลังมีอาการเส้นเลือดอุดตัน หรือถึง 24 ชม. ในผู้ป่วยบางรายที่แพทย์พิจารณาแล้วว่ามีได้ประโยชน์ต่อผู้ป่วย
วิธีการใส่สายสวนลากลิ่มเลือดในผู้ป่วยโรคเส้นเลือดในสมองตีบและอุดตัน ถือว่าเป็นการรักษาที่มีประสิทธิภาพสูงในการเปิดหลอดเลือดที่อุดตันได้ถึง 80% ลดภาวะเนื้อสมองตายที่ทำให้เกิดอัมพฤกษ์ อัมพาต ในผู้ป่วยที่มีการตอบสนองที่ดีต่อการรักษาสามารถทำกายภาพฟื้นฟู และอาการดีขึ้นจนเป็นปกติได้
เมื่อไรถึงใช้วิธีการใส่สายสวนลากลิ่มเลือด
สำหรับผู้ป่วยที่มาถึงโรงพยาบาลหลังเส้นเลือดอุดตันเกินระยะเวลาการให้ยาละลายลิ่มเลือด คือ 4.5 ชั่วโมง และตรวจด้วยการเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (X-ray) หรือเครื่องสร้างภาพด้วยแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) แล้วพบว่า มีหลอดเลือดสมองอุดตันขนาดใหญ่และยังอยู่ในเกณฑ์ที่ยังสามารถทำการรักษาด้วยวิธีนี้ได้
ผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยยาละลายลิ่มเลือดทางหลอดเลือดดำ แล้วไม่ตอบสนองต่อยาหรือยังมีอาการผิดปกติ โดยแพทย์พิจารณาว่าสามารถใช้วิธีการใส่สายสวนลากลิ่มเลือดได้ รวมทั้งผู้ป่วยมีข้อห้ามบางประการของการให้ยาละลายลิ่มเลือด หรือมีภาวะการแข็งตัวของเลือดผิดปกติ
ขั้นตอนการใส่สายสวนลากลิ่มเลือดในหลอดเลือดสมอง
- ผู้ป่วยจะต้องได้รับยาระงับความรู้สึกหรือยาสลบ
- ทำความสะอาดผิวหนังบริเวณขาหนีบ
- ใส่สายสวนเข้าผิวหนังบริเวณขาหนีบ เป็นแผลขนาดเล็กประมาณ 2-3 มิลลิเมตร
- แพทย์จะทำการใส่สายสวนเข้าทางหลอดเลือดแดงใหญ่ที่ขาหนีบ จนกระทั่งถึงตำแหน่งที่ลิ่มเลือดอุดตันที่หลอดเลือดในสมอง โดยอาศัยการเอกซเรย์นำทางบอกตำแหน่ง
- จากนั้นแพทย์จะทำการใส่ขดลวดพิเศษขนาดเล็ก (Stent) ผ่านเข้าไปในสายสวนจนถึงตำแหน่งของลิ่มเลือด แล้วทำการปล่อยขดลวดให้ค่อยๆ กางออกในลักษณะเป็นตะแกรงหลอดเลือดเพื่อเกาะจับลิ่มเลือด แล้วค่อยๆ นำออกมาผ่านสายสวน
- ดึงสายสวนออกจากร่างกายผู้ป่วยทางขาหนีบ
- เมื่อแพทย์นำลิ่มเลือด ขดลวดและสายสวนออกจากผู้ป่วยแล้ว พยาบาลจะกดห้ามเลือดที่ขาหนีบไว้ ประมาณ 10 – 15 นาที โดยผู้ป่วยต้องนอนราบบนเตียง ห้ามงอขาข้างที่ใส่สายสวนประมาณ 8-12 ชั่วโมง (ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์)
- ผู้ป่วยจะต้องนอนพักที่หอผู้ป่วยระยะวิกฤต เพื่อสังเกตอาการ โดยแพทย์และพยาบาลจะเฝ้าสังเกตอาการเปลี่ยนแปลงทางสมอง อาการเลือดออกในสมอง ตรวจสัญญาณชีพอย่างใกล้ชิดตลอด 24 ชั่วโมง หากประเมินแล้วว่าผู้ป่วยปลอดภัยดี แพทย์จึงจะอนุญาตย้ายให้ไปนอนพักฟื้นที่หอผู้ป่วยปกติได้
- ภายหลังการรักษาผู้ป่วยจะได้เข้ารับการฟื้นฟูร่างกายและระบบประสาทโดยการทำกายภาพบำบัด เพื่อให้สามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงปกติมากที่สุด ซึ่งผลลัพธ์ก็จะแตกต่างกันแล้วแต่ผู้ป่วยแต่ละราย
