
โดยปกติแล้วภายในโพรงมดลูกจะมีเยื่อบุโพรงมดลูกซึ่งจะหนาตัวและมีเลือดคั่ง จากนั้นก็จะสลายตัวเป็นเลือดประจำเดือน แต่ในบางคนเยื่อบุโพรงมดลูกบางส่วนไปเจริญผิดที่อยู่นอกโพรงมดลูก เช่น ที่รังไข่ ท่อนำไข่ กระเพาะปัสสาวะ หรือ เนื้อเยื่องต่างๆ ที่ยึดมดลูกไว้ ในกรณีที่ไปเกิดที่ผิวของรังไข่มักจะกลายเป็นถุงน้ำ หรือ ซีสท์ มีขนาดเท่าไข่ไก่ หรือ ผลส้ม ที่มีเลือดคั่งอยู่ข้างในเรียกว่า ถุงน้ำช็อกโกแลต หรือ ช็อกโกแลตซีสต์ (Chocolate cyst)
เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่… หรือ ช็อกโกแลตซีสต์
โดยปกติแล้วภายในโพรงมดลูกจะมีเยื่อบุโพรงมดลูกซึ่งจะหนาตัวและมีเลือดคั่งจากนั้นก็จะสลายตัวเป็นเลือดประจำเดือน แต่ในบางคนเยื่อบุโพรงมดลูกบางส่วนจะไปเจริญผิดที่อยู่นอกโพรงมดลูก เช่น ที่รังไข่ ท่อนำไข่ กระเพาะปัสสาวะ หรือ เนื้อเยื่อๆต่างๆ ที่ยึดมดลูกไว้
ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุของการเกิดโรคนี้ที่แน่ชัด แต่สันนิษฐานว่าจะเกิดจากมีเยื่อบุโพรงมดลูกที่ปนอยู่ในเลือดประจำเดือนไหลย้อนผ่านท่อรังไข่เข้าไปฝังตัวอยู่ตามที่ต่างๆ ดังกล่าวแล้ว โดยเยื่อบุเหล่านนี้จะมีการเปลี่ยนแปลง คือ เกิดการหนาตัวมีเลือดคั่ง และมีเลือดออกเป็นวงจรทุกเดือน เช่นเดียวกับเยื่อบุที่อยู่ในโพรงมดลูก จึงเกิดการระคายเคืองต่อเนื้อเยื่อโดยรอบ จนเกิดเป็นพังผืดดึงรั้งอยู่ภายในช่องท้อง ทำให้เกิดอาการปวดท้องเรื้อรัง
ช็อกโกแลตซีสต์มีอาการอย่างไร
- ไม่พบมีอาการผิดปกติแต่มีการตรวจพบโรคโดยบังเอิญจากการตรวจเช็คสุขภาพประจำปี หรือ จากการเจ็บป่วยด้วยโรคอื่น หรือ ผ่าตัดอย่างอื่น หรือมาปรึกษาแพทย์เรื่องมีบุตรยาก
- อาจมีอาการปวดประจำเดือน ซึ่งจะปวดรุนแรงในช่วงวันท้ายๆ ของการมีประจำเดือน
- อาจมีการปวดประจำเดือนครั้งแรกเมื่ออายุมากว่า 25 ปี
- ปริมาณประจำเดือนมากกว่าปกติ หรือ กระปริดกะปรอย
- ปวดท้องน้อยหลังมีเพศสัมพันธุ์
- คลำพบก้อนที่บริเวณท้องน้อยซึ่งเกิดจากขนาดถุงน้ำที่รังไข่โตขึ้น
- ปวดขณะเบ่งถ่ายอุจจาระ หรือปัสสาวะ
- ในรายที่ถุงน้ำช็อคโกแลตเกิดการแตกจะมีอาการปวดท้องรุนแรงเฉียบพลัน
- ร้อยละ 60-70 ของผู้ที่เป็นโรคนี้มีประวัติว่ายังไม่เคยมีบุตรมากก่อน ซึี่่งเป็นสาเหตุให้มีบุตรยาก
ใครบ้างที่มีโอกาสเป็น โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
โรคนี้พบได้บ่อยในสตรีวัยเจริญพันธุ์ที่มีอายุ 30-50 ปี และมีโอกาสเป็นได้มากขึ้น ถ้ามีแม่ หรือ พี่น้องเป็นโรคนี้มาก่อน
จะทราบได้อย่างไรว่าเป็นโรคนี้หรือไม่
จากการซักประวัติ และหากมีอาการดังกล่าวข้างต้น แพทย์จะตรวจร่างกายร่วมกับ ตรวจภายในหรือส่องกล้องผ่านทางหน้าท้อง (Laparoscopy) โดยเปิดแผลขนาดเล็กๆ ที่บริเวณของล่างสะดือ และบริเวณเหนือหัวหน่าว เพื่อใส่เครื่องมือ หรือ กล้องผ่านแผลนี้ไปดูอวัยวะภายในให้เห็นได้ชัดเจนขึ้น
การตรวจด้วยการส่องกล้องจะทำภายใต้การดมยาสลบ และแพทย์ผู้ชำนาญการ จึงมักไม่ต้องนอนพักค้างคืน ที่โรงพยาบาลการส่องกล้องภายในช่องท้องสตรีนี้ นอกจากตรวจวินิจฉัยหารอยโรคหรือความผิดปกติแล้ว ยังสามารถทำการผ่าตัดได้ในขั้นตอนเดียว
การรักษาโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
- ในรายที่ไม่มีอาการ หรือ รุนแรงไม่มาก แพทย์อาจให้สังเกตอาการและติดตามการเปลี่ยนแปลงเป็นระยะ
- ในรายที่มีอาการแพทย์อาจรักษาโดยการใช้ยา หรือ หากใช้ยาแล้วไม่ได้ผลอาจจำเป็นต้องผ่าตัด
การผ่าตัดโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
การผ่าตัดมีหลายวิธี อาจจะตัดเฉพาะตำแหน่งของโรค หรือ สลายพังผืดออก โดยยังคงเก็บมดลูก ท่อนำไข่และรังไข่ไว้สามารถผ่าตัดโดยการส่องกล้อง ผ่านทางหน้าท้องแผลจะมีขนาดเล็ก ใช้เวลาในการพักฟื้นน้อย ทำให้ลดอาการปวดประจำเดือน และเพิ่มความสามารถในการมีบุตรได้ดีขึ้น ในรายที่เป็นมาก หรือ ผู้ที่มีอาการรุนแรงและมีบุตรเพียงพอแล้ว แพทย์อาจพิจารณาแนะนำให้ผ่าตัดเอามดลูกและตัดรังไข่ออกข้างเดียว หรือ ทั้งสองข้างแล้วแต่ความรุนแรงของโรค