ภาวะโพรงสมองคั่งน้ำความดันปกติ (Normal Pressure Hydrocephalus : NPH) เป็นภาวะที่เกิดจากการสะสมน้ำหล่อสมองไขสันหลังในโพรงสมองมากผิดปกติ โดยที่ความดันของน้ำในโพรงสมองอยู่ในเกณฑ์ปกติหรือใกล้เคียงปกติ ทำให้โพรงสมองขยายตัว ส่งผลให้เกิดความผิดปกติของการเดิน ความจำ และการกลั้นปัสสาวะ ส่วนใหญ่พบในผู้สูงอายุที่มีอายุมากกว่า 60 ปี ขึ้นไป พบได้ทั้งในเพศชายและเพศหญิง
ภาวะโพรงสมองคั่งน้ำความดันปกติ Normal Pressure Hydrocephalus (NPH) เกิดจากอะไร ?
สาเหตุของภาวะนี้สามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่
- Primary NPH : ไม่ทราบสาเหตุการเกิดที่ชัดเจน คาดว่าเกิดจากการเสื่อมประสิทธิภาพของกลไกการดูดซึมน้ำหล่อสมองไขสันหลังและการระบายน้ำออกจากโพรงสมอง ทำให้เกิดภาวะน้ำคั่งในโพรงสมองมากผิดปกติ มักพบในผู้สูงอายุ เป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยสุด
- Secondary NPH : เกิดจากโรคหรือภาวะอื่น เช่น
- เลือดออกในเยื่อหุ้มสมอง
- การติดเชื้อในระบบประสาท เช่น เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
- เนื้องอกสมอง
- การบาดเจ็บที่ศีรษะ
- ภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดสมอง
ภาวะโพรงสมองคั่งน้ำความดันปกติมีอาการอย่างไร ?
ผู้ป่วยที่มีภาวะโพรงสมองคั่งน้ำความดันปกติมี 3 อาการสำคัญ ได้แก่
- การเดินผิดปกติ เดินช้า ก้าวสั้นๆ ยกเท้าลำบาก เท้าแยกกว้าง ทรงตัวลำบาก มักเป็นอาการแรกที่สังเกตพบ
- ความจำผิดปกติ ความจำสั้น หลงลืม จำเหตุการณ์ประจำวันไม่ได้ สับสน สมาธิสั้น คิดช้า มักไม่รุนแรงเท่าอัลไซเมอร์ แต่หากไม่รักษาอาจพัฒนาเป็นสมองเสื่อม
- ปัญหาการกลั้นปัสสาวะ ปัสสาวะบ่อย กลั้นปัสสาวะไม่อยู่ จนถึงควบคุมการปัสสาวะไม่ได้
การวินิจฉัยภาวะโพรงสมองคั่งน้ำความดันปกติทำอย่างไร ?
- การซักประวัติและการตรวจร่างกายทางระบบประสาท โดยตรวจการเดิน การทรงตัว ความจำและการควบคุมปัสสาวะ
- การตรวจภาพถ่ายสมอง (CT หรือ MRI brain) จะพบโพรงสมองขยายใหญ่โดยไม่มีการฝ่อของสมองซึ่งต่างจากสมองเสื่อมทั่วไป
- การทดสอบเพื่อยืนยัน (Diagnostic Tests)
- Lumbar puncture หรือ Lumbar tap test ทำการเจาะหลังระบายนำ้หล่อสมองไขสันหลังออกประมาณ 30-50 มิลลิลิตร แล้วประเมินอาการภายใน 24-48 ชั่วโมง หากอาการดีขึ้นแสดงว่าเป็น NPH และมีโอกาสตอบสนองต่อการรักษา
- Lumbar drainage test โดยระบายนำ้หล่อสมองไขสันหลังต่อเนื่องติดต่อกัน 3-5 วัน และประเมินอาการ
ภาวะโพรงสมองคั่งน้ำความดันปกติรักษาอย่างไร ?
- การผ่าตัดใส่สายระบายนำ้หล่อสมองไขสันหลัง (Ventriculoperitoneal shunt) : เป็นการรักษาหลัก โดยการใส่สายระบายนำ้หล่อสมองไขสันหลังจากโพรงสมองลงไปยังช่องท้องเพื่อให้ร่างกายดูดซึมกลับ ผู้ป่วย 50 – 80% จะอาการดีขึ้น โดยเฉพาะด้านการเดิน
- การดูแลแบบประคับประคองและการฟื้นฟูสมรรถภาพ
- กายภาพบำบัด การฝึกเดิน
- การดูแลเรื่องการปัสสาวะ
- การช่วยพัฒนาความจำ
ภาวะโพรงสมองคั่งน้ำความดันปกติ Normal Pressure Hydrocephalus (NPH) หากรักษาเร็วอาการมักดีขึ้นชัดเจน ความผิดปกติด้านการเดินมักตอบสนองต่อการรักษาดีที่สุด รองลงมาคืออาการระบบทางเดินปัสสาวะ ส่วนปัญหาเรื่องความจำอาจค่อย ๆ ดีขึ้น แต่หากไม่ได้รับการรักษาอาการจะแย่ลงเรื่อย ๆ จนอาจเกิดภาวะสมองเสื่อมถาวร
